Kopernik na kolejne pokolenia

Mikołaj Kopernik urodził 19 lutego 1473 roku w Toruniu. Każda „okrągła” rocznica urodzin astronoma staje się okazją do tego, by w sposób uroczysty ale także ciekawy i przystępny prezentować osiągnięcia polskiej nauki. Data urodzin astronoma to także Święto nauki Polskiej. Jednak ubiegły rok upłynął przede wszystkim jako ten, podczas którego prezentowano dziedzictwo Mikołaja Kopernika i jego następców. 

Do tego roku od wielu lat przygotowywała się Fundacja Nicolaus Copernicus. „Mikołaj Kopernik jest naszym patronem i głównym celem naszej działalności” – mówi Robert Szaj, który dziedzictwem polskiego astronoma zajmuje się od kilkudziesięciu lat, a od ponad dekady prowadzi działania także w ramach Fundacji Nicolaus Copernicus. 

Fundacja, realizując projekt „Copernicus 2023”, dofinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przygotowała m.in. wystawy o Mikołaju Koperniku, cztery przeglądy filmów dotyczących wielkiego Polaka, spotkania z uczniami. W internecie w mediach społecznościowych Fundacji można także obejrzeć wiele wydarzeń z obserwatorium w Truszczynach, podczas których prezentowano zjawiska na niebie. Jednak do najbardziej spektakularnych materiałów należą te, zrealizowane w obserwatorium Roque de los Muchachos na La Palmie. 

„To jedno z największych obserwatoriów na świecie z największym teleskopem optycznym na naszym globie. Tam są najlepsze warunki do obserwacji nieba w Unii Europejskiej i na całej półkuli północnej Ziemi. Stamtąd, dzięki naszej współpracy z najwyżej położonym w obserwatorium – Nordic Optical Telescope, mogliśmy prowadzić transmisje „na żywo” najładniejszego nieba i prezentować najciekawsze obiekty na niebie a także wyniki prac naukowców”. – mówi Szaj. 

Fundacja zrealizowała w roku 2023 wiele działań i projektów prezentujących dziedzictwo astronoma. Były to zarówno działania w Polsce, jak i na świecie. Inne podmioty także przygotowały swoje wydarzenia. „Cieszę, się ze zorganizowano wiele eventów, spotkań, konferencji i wystaw. Szkoda tylko, że po tych obchodach pozostało tak mało trwałych „żywych pomników” Mikołaja Kopernika. W 1973 roku, gdy obchodzono 500 rocznicę urodzin astronoma, powstały co najmniej dwa spore planetaria i obserwatoria, w Olsztynie i we Fromborku. Rok 2023 pozostawił po sobie przede wszystkim artystyczne dzieła , które są inspirowane Kopernikiem. Poza filmami zrealizowanymi przez naszą Fundację czy naszymi wystawami, to przede wszystkim monumentalne dzieło musical „Kopernik” przygotowany przez Operę Krakowską, której prapremierowy pokaz odbył się w murach fromborskiej warowni.” – dodaje Robert Szaj z Fundacji Nicolaus Copernicus. 

I choć, jak mówi, w 2023 raczej nie powstało w roku 2023 dzieło malarskie klasy obrazu Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”, który jest dzisiaj najbardziej znanym polskim obrazem (Matejko, nieprzyjęty do komitetu obchodów urodzin Kopernika w 1873 roku, sam z potrzeby serca namalował ten obraz), to jednak kilka z wydarzeń w naszej pamięci mogą pzostać na dłużej.

Jednak najtrwalszym efektem projektu przygotowanego przez Fundację jest realizacja filmu dokumentalnego o Roku Mikołaja Kopernika.  Film prezentuje najważniejsze wydarzenia Roku Kopernika. Przedstawiono w nim m.in. wystawę otwierającej Rok Kopernika, która Fundacja Nicolaus Copernicus zosrganizowała w styczniu 2023 roku w Sejmie. W wernisażu wziął udział m.in.  polski astronauta projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej dr Sławosz Uznański. „W filmie są oczywiście obchody święta Kopernika w Toruniu, gdzie od lutego odbywał się Światowy Kongres Kopernikański. Jest także konferencja Kopernik na Ziemi Lubawskiej  w Lubawie, która jest najdłużej organizowanym cyklicznym wydarzeniem związanym z Mikołajem Kopernikiem. W filmie zaprezentowane także spotkanie polskiego przemysłu kosmicznego w parlamencie. Na potrzeby rocznicy oraz filmu zaprezentowano także rękopisy Mikołaja Kopernika. Są także inne wydarzeni, jak koncerty, wystawy i konferencje a także wydarzenia związane z działalnością instytucji popularyzujących naukę” – prezentuje Robert Szaj, który jest pomysłodawca i scenarzysta filmu.  

Ponad 40 minutowy film ma być swoistym przesłaniem dla przyszłych pokoleń, które będą przygotowywały obchody w 2073 roku (600 rocznica urodzin astronoma). „Gdy zostałem szefem TVP Nauka, szukałem materiałów filmowych, by pokazać uroczystości z 1973 roku. Niestety w archiwach pozostało ich bardzo niewiele. Dlatego postanowiłem zrobić dokumentacje tego, co działo się w 2023 roku. Po pierwsze dlatego, by już teraz móc przypominać ten rok. Ale również, by było to swoiste przesłanie dla naszych następców. Tak, by ci, którzy w świecie obrazu filmowego i telewizyjnego za 49 lat będą przygotowywać historię obchodów urodzin Kopernika, mieli gotowy materiał. Ja zapewne nie dożyję tych czasów, ale tym wszystkim, którzy za kilkadziesiąt lat będą przygotowywać 600 urodziny Kopernika, chciałem pozostawić taki niewielki urodzinowy prezent” – konkluduje nieco żartobliwie Szaj. W zrealizowaniu filmu Roberta Szaja wpierał Bogumił Radajewski. 

Film powstał dzięki realizowanemu przez Fundację Nicolaus Copernicus projektu „Copernicus 2023”, który został dofinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (dawniej Ministerstwo Edukacji i Nauki) w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki.